Webhocam

Uzaya dair yapılan her yeni keşif, evrendeki yerimizin küçük bir toz tanesinden farksız olduğunu bizlere tekrar hatırlatıyor. Araştırmacılar tarafından yeni keşfedilen bir galaksi de aslında sonsuz evrendeki yerimizin ne kadar önemsiz olduğunu gösteren bu keşiflerden birisi. 

Yaklaşık 3 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alan ve uzayda 5 megaparseklik bir alana yayılan bir radyo galaksisi olan Alcyoneus galaksisinin, 16,3 milyon ışık yılı uzunluğu ile şimdiye kadar keşfedilen en büyük galaktik yapı olduğu bildirildi. Bu devasa yapılar hakkındaki bilgi ve anlayışımızın ne kadar zayıf ve yetersiz olduğunu bir kez daha bizlere gösteren keşfin; sadece dev radyo galaksilerini değil, uzayın genişleyen boşluklarında sürüklenen diğer galaksiler arası ortamı da daha iyi anlamamamız için bir yol gösterici olabileceği de gelen haberler arasında yer aldı.

Oldukça esrarengiz şeylere sahip olan evrendeki gizemlerden biri olan dev radyo galaksileri, süper kütleli bir kara delik içeren bir galaktik çekirdeğin yörüngesindeki yıldız kümesi olan ev sahibi bir galaksiden ve ayrıca galaktik merkezden çıkan devasa jetler ile loblardan oluşur. Galaksiler arası ortamla etkileşime giren bu jetler ve loblar, radyo emisyonu üreten elektronları hızlandırmak adına bir senkrotron işlevi görür. 

Bir galaksinin merkezindeki aktif devasa kara delikler tarafından oluşturulan jetler, devasa radyo yayan loblara yayılmadan önce çok büyük mesafeler kat edebilir. Bu süreç oldukça normaldir; hatta gezegenimizin içinde bulunduğu Samanyolu Galaksisi’nin bile radyo lobları vardır. Ancak bizlerin şimdilik tam olarak kavrayamadığı asıl şey, bunların neden bazı galaksilerde megaparsek (astronomide uzaklık ölçmek için kullanılan birim) ölçeklerinde devasa boyutlara ulaştıklarıdır. Dev radyo galaksileri olarak adlandırılan bu gökadaların en uç örnekleri ise, büyümelerine neyin yol açtığını anlamanın anahtarı olabilir. 

Hollanda’da bulunan Leiden Gözlemevi’nden gökbilimci Martijn Oei liderliğinde yürütülen araştırma ekibi, Avrupa genelinde 52 lokasyona konumlanmış yaklaşık 20.000 radyo anteninden oluşan interferometrik bir ağ olan Avrupa'daki LOW Frequency Array (LOFAR) tarafından toplanan verilerde yukarıda bahsetmiş olduğumuz aşırı değerleri aramaya başladı. 

Verileri dağınık radyo loblarının algılanmasını engelleyebilecek kompakt radyo kaynaklarını ortadan kaldırarak ve optik bozulmayı düzelterek tekrar inceleyen araştırmacılar, radyo galaksi lobları için şimdiye kadar yapılmış en hassas aramayı temsil eden görüntüleri elde ettiler. Sonrasında hedeflerinin yerini belirlemek için mevcut en iyi örüntü tanıma aracını, yani kendi gözlerini kullanan ekip, sonuç olarak birkaç milyar ışık yılı uzaklıktaki bir galaksiden fışkıran Alcyoneus'u buldu. 

Konuya dair yazdıkları makalede "Dev radyo gökada büyümesinin önemli bir nedeni olan ev sahibi gökada özelliklerinin mevcut olması halinde, o zaman en büyük dev radyo gökadalarının ev sahiplerinin bunlara sahip olması muhtemeldir" ifadelerini kullanan araştırmacılar; bu duruma benzer bir şekilde, dev radyo galaksisi büyümesine son derece elverişli belirli büyük ölçekli ortamların olması halinde en büyük dev radyo dalgalarının da bu çevrelerde bulunmasının muhtemel olduğunu belirtiyor. 

Galaksiyi inceleyen araştırmacılar, Alcyoneus’un Güneş'in yaklaşık 240 milyar katı hızda hareket eden ve merkezinde Güneş'in kütlesinin yaklaşık 400 milyon katı kadar süper kütleli bir kara delik bulunan oldukça normal bir eliptik galaksi olduğunu keşfettiler. 

Alcyoneus şüphe uyandıracak kadar sıradan olduğunu belirten araştırmacılar; her ne kadar toplam düşük frekanslı parlaklık yoğunluğu, yıldız kütlesi ve süper kütleli kara delik kütlesinin orta dev radyo galaksilerininkisine benzer olsa da Alcyoneus'un değerlerinin daha düşük olduğunu da sözlerine eklediler. Konuya dair makalede yapılan açıklamalarda ise, "Dolayısıyla, büyük devleri büyütmek için çok büyük galaksiler veya merkezi kara delikler gerekli değildir ve eğer gözlemlenen durum kaynağın ömrünün bir temsilcisiyse, yüksek radyo gücü de gerekli değildir." ifadeleri kullanıldı.